Δεν υπάρχει τίποτε πιο παράξενο και πιο δύσκολο απ’ τη σχέση δύο ανθρώπων που γνωρίζονται μόνο με τα μάτια –που κάθε μέρα, κάθε ώρα, συναντά, παρατηρεί ο ένας τον άλλον, κι είναι ταυτόχρονα αναγκασμένοι κάτω από την πίεση της ευπρέπειας ή από κάποια δική τους παραξενιά να καμώνονται πως είναι αδιάφοροι και ξένοι μεταξύ τους, δίχως ένα χαιρετισμό ή μία λέξη. Ανάμεσά τους υπάρχει κάτι που αναστατώνει, που κεντρίζει την περιέργεια, μια υστερική επιθυμία, ανικανοποίητη και αφύσικα καταπιεσμένη, να γνωριστούν και να μιλήσουν, και προπαντός ένα είδος σεβασμού μαζί με αγωνία και ένταση. Γιατί ο άνθρωπος αγαπά και σέβεται τον άλλον όσο δεν τον ξέρει αρκετά καλά για να τον κρίνει, και η επιθυμία του είναι αποτέλεσμα ατελούς γνώσης.

Ο πρώτος είναι να μη δέχομαι τίποτα ως αληθινό αν δεν γνωρίζω ότι είναι τεκμηριωμένο: να αποφεύγω, δηλαδή, προσεκτικά τη βιασύνη και τις προκαταλήψεις και να μην υιοθετώ ως δική μου κρίση τίποτα που να μην εμφανίζεται στο μυαλό μου με τρόπο τόσο σαφή και διακριτό ώστε να μην έχω κανέναν λόγο να το αμφισβητήσω.

Μου αρέσουν τα αναγνώσματα κάθε λογής, ιδιαιτέρως εκείνα που μπορούν να καλλιεργήσουν το μυαλό και να δυναμώσουν την ψυχή πάνω απ' όλα, δοκιμάζω μέγιστη απόλαυση στο να διαβάζω μαζί μ' έναν άνθρωπο ευφυή, μια που έτσι μπορείς να στοχάζεσαι διαρκώς πάνω σ' εκείνα που διαβάζεις, και τέτοιοι στοχασμοί σχηματίζουν τα θεμέλια για την πιο απολαυστική και επωφελή συνομιλία.

Agonies are one of my changes of garments.

Αν όμως αφιερώνει κανείς πολύ χρόνο στα ταξίδια, τελικά αποξενώνεται από την ίδια του τη χώρα και όταν έχει υπερβολική περιέργεια για όσα συνηθίζονταν στους προηγούμενους αιώνες, συχνά έχει μεγάλη άγνοια για όσα συνηθίζονται σε αυτόν εδώ τον αιώνα.

Δεν έχουμε παρά μια μονάχα στιγμή στη διάθεσή μας. Ας κάνουμε τη στιγμή αυτή αιωνιότητα. Άλλη αθανασία δεν υπάρχει.

Και πάντοτε είχα τεράστια επιθυμία να μάθω να ξεχωρίζω το ψεύτικο από το αληθινό, έτσι ώστε να κατανοώ καλά τις ίδιες τις πράξεις μου και να προχωρώ με σιγουριά σε τούτη τη ζωή.

Η Αγανάκτηση και η Οργή

Ομοίως, αν το κακό που πράττουν οι άλλοι δεν μας αφορά καθόλου, μας προκαλεί απλώς αγανάκτηση για εκείνους και αν μας αφορά, προκαλέί επιπλέον οργή.

Και όπως ένας σκλάβος, που απολάμβανε στον ύπνο του μια φανταστική ελευθερία, μόλις αρχίσει να υποπτεύεται ότι ονειρεύεται, φοβάται μην ξυπνήσει και κρατάει τα μάτια τουκλειστά, ενώ ευχάριστες ψευδαισθήσεις τον νανουρίζουν, έτσι και εγώ επιστρέφω ασυναίσθητα στις παλιές απόψεις μου και φοβάμαι μήπως ξυπνήσω, μήπως η επώδυνη αφύπνιση που ακολουθεί μια γλυκιά γαλήνη, στο μέλλον δεν συμβεί κάτω από φως, αλλά μέσα στο δαιδαλώδες σκοτάδι των δυσκολιών που μόλις θίξαμε.

Εκείνοι που έχουν μεγαλύτερη συλλογιστική ικανότητα και επεξεργάζονται καλύτερα τις σκέψεις τους, προκειμένου να τις καταστήσουν σαφείς και κατανοητές, μπορούν πάντα να κάνουν πιο πειστικά τα λεγόμενα τους, έστω και αν δεν μιλούν.

Έγινα μια όπερα περίφημη: Είδα πως κάθε πλάσμα καταδικάσθηκε στην ευτυχία. Η δράση δεν είναι ζωή, είναι ένας τρόπος να εξασθενείς, ένας εκνευρισμός. Η ηθική είναι η αδυναμία του εγκεφάλου.

Και εκείνοι που σκαρφίζονται τις πιο ευχάριστες ιστορίες και μπορούν να τις αφηγηθούν πολύ γλυκά και περίτεχνα, θα είναι πάντα οι καλύτεροι ποιητές, έστω και αν η ποιητική τένη τους είναι άγνωστη.

Για την ακρίβεια, με βασάνιζαν τόσες αμφίβολιες και σφάλματα ώστε νόμιζα πως, στην προσπάθεια μου να μορφωθώ, δεν είχα αποκομίσει κανένα όφελος πέρα απ' ότι διαπίστωνα όλο και πιο περισσότερο την άγνοια μου.

Το να διαβάζεις χωρίς να στοχάζεσαι είναι σαν να τρως χωρίς να χωνεύεις.